Graag wil ik dit boek opdragen aan mijn dochter Marjolein en mijn zoon Jan Willem, omdat de geboorte van hun broertje Johannes, hoewel veelal onbewust, hun levens op verschillende manieren heeft beïnvloed. Ik dank God voor wie ze zijn en voor de invloed die zij beiden op hun beurt op mijn leven hebben gehad en nog steeds hebben.

Zowel mijn dochter, oudere zus, als mijn zoon Jan Willem, jongere broer, hebben achter in het boek hun gedachten en gevoelens beschreven ten aanzien van hun overleden broertje. Het broertje dat zij nooit hebben gekend, maar dat onwillekeurig een rol in hun leven heeft gespeeld.

Oudere zus
Helaas of gelukkig, ik twijfel over het woord dat ik hiervoor moet gebruiken, heb ik maar weinig herinneringen aan de tijd waarin mijn eerste broertje geboren werd.

Ik was nog maar drie jaar. Hij is geboren en naar de hemel gegaan waardoor ik hem niet heb kunnen leren kennen. Wel heb ik gevoelens en herinneringen die daarmee te maken hebben.

Ik heb altijd geweten dat ik twee broertjes heb (gehad) en Johannes was de oudste van de twee. Door het gemis van mijn broertje Johannes maakte het mij dankbaar dat ik in ieder geval één broertje had dat tastbaar en in levende lijve in ons gezin aanwezig was en ik niet enig kind ben gebleven. Toch was ik mij in mindere of meerdere mate ervan bewust dat we eigenlijk met ons drieën hadden moeten zijn. Mijn ouders hadden geen twee, maar drie kinderen. Ik voelde dat wij, mijn jongste broertje en ik, heel belangrijk voor mijn ouders waren en dat ons gezinsleven door hen gekoesterd werd. Misschien des te meer door het verlies van Johannes.

De pijn om het verlies van vooral mijn moeder heeft mij, nadat ik ouder werd, wel geraakt, hoewel ze er goed mee om kon gaan en het uiteindelijk een plek in haar leven heeft kunnen geven.

Tijdens het lezen van het manuscript trof het me meer dan vroeger, omdat ik nu als moeder de pijn beter kon invoelen. Ik voelde het verdriet als dochter, maar ook als moeder. Het komt dichtbij doordat mijn moeder sommige gebeurtenissen heel gedetailleerd en kwetsbaar vertelt. Ze heeft vanuit haar hart geschreven en geeft een inkijk in haar wereld van toen. Ik heb me gerealiseerd dat die periode in haar leven evenzeer impact heeft gehad op mijn leven. Hoewel het niet altijd bewust aanwezig is geweest, kon mij een soort verlatenheid overvallen vanwege een afwezige moeder. Als dat gevoel opspeelde leek het irreëel te zijn, omdat ze er op dat moment wel degelijk was. We, mijn moeder en ik, hebben daar wel vaker samen over gesproken, maar ondanks dat heeft het lezen van het manuscript mij dit beter leren begrijpen.

Het heeft mij ook nog weer eens een spiegel voorgehouden hoe belangrijk het is om, als werkende in de zorg, inlevend en meelevend te zijn met de patiënt. Ik vond sommige passages pijnlijk om te lezen vanwege het gebrek aan empathie voor mijn moeder. Haar verloskundige was niettemin een geweldig voorbeeld van een vrouw met een groot empathisch vermogen.

Later is op verschillende momenten het overlijden van Johannes voor mij aan de orde geweest. Tijdens mijn zwangerschappen was dit, zij het op de achtergrond, in mijn gedachten aanwezig. Toen wij ons derde kindje kregen kon mijn moeder bijna niet bevatten, dat wij nu drie gezonde kinderen hadden en met de komst van ons vierde kind was mijn moeder erg gespannen. Het kon toch niet vier keer goed gaan en dan ook nog thuis bevallen? Op mijn vraag of zij bij de bevalling aanwezig zou willen zijn, antwoordde ze: ‘Dat moet ik mezelf en jou niet aandoen.’ Ik kon haar reactie begrijpen. Wat ben ik dankbaar voor vier zwangerschappen die zonder complicaties verliepen en vervolgens vier gezonde kinderen. Dat dit geen vanzelfsprekendheid is, heb ik van nabij meegemaakt.

Met enige regelmaat vertel ik aan anderen hoe mijn ouders met dit verlies om zijn gegaan, als het gesprek over lijden of verdriet gaat of associaties hiermee oproept. Dat mijn moeder over het verlies van hun zoon en dus over het verlies van mijn broertje Johannes, nu een boek schrijft, vind ik heel bijzonder. Ik hoop dat dit verhaal andere vrouwen tot steun en bemoediging mag zijn.

Ik ben trots op je mam!

Jongere broer
Het verhaal van Johannes was mij in grote lijnen bekend. Johannes kwam zo nu en dan zeker in ons gezin ter sprake. Op de merklap met een levensboom van ons gezin, die door mijn moeder was geborduurd, stond de naam van Johannes en zijn geboorte-sterfdag was voor haar altijd een belangrijke dag. Ik heb, zeker toen ik jonger was, vaak gedacht hoe fijn het zou zijn om een broer te hebben. Ondanks dat ik een oudere zus had en heb, leek mij een broertje waarmee ik kon voetballen een geweldige aanvulling voor ons gezin.

Tijdens het lezen van het manuscript over Johannes voelde ik opnieuw het gemis van een broertje, broer. Ik heb het verhaal niet met droge ogen kunnen lezen en realiseerde me dat ik mijn leven in zekere zin aan hem te danken had. Het heeft me meer aangegrepen dan ik verwacht had om nu zo gedetailleerd te lezen wat vooral mijn moeder had doorgemaakt nadat ze Johannes verloor. Een schijnbaar onbelangrijk detail. Het breien van een truitje voor de aanstaande baby en later, nadat alles anders gegaan was dan gedacht, kwam datzelfde truitje weer voor het voetlicht. Ik voelde de liefde en blijdschap die in dat truitje was gestopt. Ik kan me zo goed voorstellen hoe moeilijk het is geweest niet alleen voor mijn moeder, maar ook voor mijn vader. Het verhaal geeft inzicht in hun gezamenlijke strijd waarbij de emoties soms hoog opliepen. Al met al is het een indrukwekkend relaas geworden waar ook ik een onderdeel van uitmaak.

Ze zijn helden! Ze hebben het maar mooi gered met z’n tweetjes. Toen ik dit tegen mijn moeder zei, reageerde ze subtiel: ‘Nou ja…‘ Ik wist meteen wat ze bedoelde en corrigeerde mezelf: ‘Oké, met z’n drietjes!’ Ik begreep haar hint, zij doelde op de hulp van God die zij in deze periode sterk had ervaren. Ik ben evenwel van mening dat zij het samen knap hebben gedaan. Respect!